Wykłady

05.01.2012
Stereotypy polsko – żydowskie
W relacjach polsko-żydowskich stereotypy funkcjonują po obu stronach i mają negatywny wpływ na obie strony.
Do dzisiaj Żydzi żyją w Polsce, w większych miastach są nawet gminy. Wśród polaków, wiele uzmysławia sobie obecność Żydów jako abstrakcję.
List Augusta Hlond’a (stanowisko kościoła powszechnego)
Autorytet kościoła, Podkreślał, ze Żydzi bywają dobrzy i nie wolno ich krzywdzić. Jako zbiorowość – społeczność są dla chrześcijan wrogami i trzeba się od nich trzymać z daleka.
Wobec potęgujących się nastrojów antysemickich w Polsce drugiej połowy lat 30. wystosował 29 lutego 1936 list pasterski do wiernych odczytany w całej Polsce, w którym potępił stosowanie wszelkich form przemocy, wezwał do traktowania Żydów jak bliźnich i sąsiadów. Zarzucił jednocześnie części Żydom: propagowanie ruchu bolszewickiego, pornografii, dopuszczanie się oszustw, lichwy i handlu żywym towarem oraz wywieranie ujemnego wpływu na młodzież katolicką[5].
W 1946 po pogromie kieleckim odmówił wyraźnego potępienia zajść, ale jednocześnie wystosował list, w którym potępił wszelkie morderstwa. Podkreślił w nim postawę Polaków, którzy ratowali Żydów z narażeniem życia, a za psucie dobrych stosunków obarczył odpowiedzialnością żydowskich komunistów. Gdy biskup Teodor Kubina w sposób jednoznaczny potępił pogrom kielecki, kardynał Hlond był jednym z inicjatorów odezwy episkopatu, która go za to pośrednio skrytykowała
Przypomnienie marca 1968
Na odbywającym się 19 marca wiecu PZPR w Sali Kongresowej, Gomułka potępił antyradzieckie aluzje zawarte w spektaklach "Dziadów" oraz antysocjalistyczne działania grup studenckich, które otrzymały miano "wrogów Polski Ludowej". Zaakcentował przy tym żydowskie pochodzenie inspiratorów zajść na UW. Zapewniał też, że walka z syjonizmem nie ma nic wspólnego z antysemityzmem. Dzięki swojej postawie antysyjonistycznej zachował swój nadszarpnięty już prestiż. Bardzo silnie antysemicki wydźwięk miał wiec zwołany w Katowicach przez ówczesnego sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Edwarda Gierka. Wśród inspiratorów antysemickiej nagonki występował również ówczesny sekretarz KC PZPR Władysław Kruczek.
Wystąpienie to spotkało się z wielkim oburzeniem w środowisku studenckim, które zaowocowało strajkami na warszawskich uczelniach. Ponownie domagano się respektowania podstawowych praw obywatelskich, zniesienia cenzury, sprzeciwiano się dyskryminacji rasowej i narodowej. Do studentów przyłączyli się też niektórzy wykładowcy. Władze zagroziły rozwiązaniem uczelni, protestujący byli więc zmuszeni do zakończenia strajku po trzech dniach. Do postulatów studenckich przyłączył się również polski Episkopat. Biskupi krytykowali antysemickie posunięcia partii, wysłali też list do premiera Cyrankiewicza z apelem o uwolnienie aresztowanych i zaprzestanie represji. Pismo to nie przyniosło jednak żadnego skutku. 25 marca zwolniono z katedr wybitnych profesorów, m.in. Zygmunta Baumana (byłego członka PZPR, który przed Marcem na znak protestu oddał partyjną legitymację), Leszka Kołakowskiego, Bronisława Baczkę i Marię Hirszowicz.
Nie obyło się to bez reakcji ze strony studentów; już 28 marca zorganizowano wiec, na którym uchwalono Deklarację Ruchu Studenckiego. Żądano w niej swobody zrzeszeń, wolności opinii, zniesienia cenzury, wprowadzenia społecznej kontroli własności państwowej i przestrzegania praw obywatelskich. Spotkało się to z bezwzględną odpowiedzią władz. Zlikwidowano na UW sześć kierunków studiów (m.in. cały Wydział Filozofii, na którym wykładano również socjologię i psychologię, oraz ekonomię), z uczelni relegowano dodatkowo 34 słuchaczy, a jedenastu zawieszono w prawach studenta. Zarządzono nowe zapisy, przerwę w zajęciach do 22 maja, rozpoczęto akcję przymusowego wcielania studentów do wojska. Te działania definitywnie zakończyły budzące wiele nadziei poruszenie w polskim społeczeństwie.
Po rozprawieniu się przez partię ze studentami i naukowcami zajęto się dalszymi prześladowaniami osób pochodzenia żydowskiego. Z PZPR wyrzucono ponad 8 tysięcy członków, poczyniono także dalsze zwolnienia w aparacie bezpieczeństwa i w MO. Za tą akcją stała przede wszystkim frakcja "partyzantów", widząca w rozrzedzeniu dotychczasowych struktur rządzących szanse na awans. Wskutek kampanii antysemickiej w latach 1968–1972 opuściło Polskę 20 000 osób[3]. Nie ukróciło to jednak tendencji nacjonalistycznych i antydemokratycznych.
Widoczne to było już na kwietniowym posiedzeniu Sejmu w 1968, gdzie szczegółowo zajęto się interpelacją Koła Poselskiego ZNAK, skierowaną do Sejmu jeszcze 11 marca, a zawierającą sprzeciw wobec brutalnych akcji MO i ORMO i nieprzestrzegania praw obywatelskich. Wystąpienia poszczególnych polityków partyjnych miały wrogie zabarwienie, pełne były oszczerstw i demagogii. Oskarżono "niepokornych" posłów o reakcjonizm oraz nazwano ich "polityczną resztówką w Sejmie". Na posiedzeniu tym zdecydowano też o wielu ważnych zmianach personalnych w partii. Ze stanowiska przewodniczącego Rady Państwa, na znak protestu przeciwko antysemickiej nagonce, zrezygnował Edward Ochab. Dokonano też kolejnych zmian na tle narodowościowym.
Później, na lipcowym XII Plenum PZPR potwierdzono, że zwolniono łącznie 111 osób na wysokich stanowiskach państwowych, poza tym wiele tysięcy członków. Na tym plenum stwierdzono również, że kwestia syjonizmu została dostatecznie wyjaśniona i nie ma powodów, aby jeszcze do niej wracać i sztucznie ją podtrzymywać. Zapoczątkowało to nieformalną zmowę milczenia wokół kwestii Marca i antysemityzmu, która trwała aż do przełomowego roku 1989. Z organizatorami wieców rozprawiono się dopiero pod koniec 1968 roku i na początku roku następnego, skazując ich na kary więzienia od 1,5 do 3,5 roku.
Wydarzenia w kraju i związane z nimi postawy antysemickie pogorszyły obraz Polski w oczach krajów zachodnich. Tym bardziej, że wywołały fale przymusowych emigracji z Polski osób pochodzenia żydowskiego, a także naukowców i ludzi kultury. Ocenia się, że łącznie w latach 1968–1972 wyjechało z kraju nieco ponad 15 tys. osób. Aby dostać pozwolenie na wyjazd żydowscy emigranci (oraz ich nie-żydowscy współmałżonkowie) musieli podpisać podanie do Rady Państwa o zrzeczenie się polskiego obywatelstwa. Zamiast polskich paszportów otrzymywali oni tzw. dokumenty podróży ważne tylko na wyjazd z Polski i bez prawa powrotu, w których było napisane, że "posiadacz niniejszego dokumentu nie jest obywatelem polskim". Przyczyniło się to jeszcze bardziej do negatywnego obrazu Polski w krajach zachodnich.
W tych latach na uczelniach odbywało się 4 letnie studium wojskowe, zawierające w sobie 2 obozy letnie w jednostce, dziewczęta miały takie „przysposobienie wojskowe tylko rok”. Wtedy tez nie byli świadomi, że wśród nich przebywają Żydzi, to było życie w kompletnej abstrakcji.
Polska: katolicy, większość społeczeństwa to chłopi (70%)
*prof. Alina Cała „Wizerunek Żyda w polskiej kulturze ludowej”
W książce tej omawia miejsce Żyda w ludowej magii i kosmologii oraz analizuje wzory pamięci zbiorowej o Holokauście i o stosunkach polsko-żydowskich przed wojną. Dokumentuje zjawisko kultu cadyków wśród ludności chrześcijańskiej. Stawia tezę, że decydującą rolę w zaszczepieniu nowoczesnego antysemityzmu (zapożyczonego z Prus) w środowisku wiejskim odegrała inteligencja. Książka ta została wydana także po angielsku i stała się podręcznikiem dla studentów etnologii i socjologii. Bada również dzieje antysemityzmu w Polsce.
Wizja świata: Żyd pojawiał się jako postać w jasełkach, szopce polskiej, wywoływał sporo emocji a było to odbicie rzeczywistego stanu.
Żyd:
- pełnił rolę kozła ofiarnego (gdy coś się gdzieś działo szukano winnego),
- marzec 68’ próba obarczenia Żydów za zbrodnie komunistyczne/ byli w bezpiece ale nie wszyscy byli źli
Co sprzyjało takiemu mechanizmowi?
- ma charakter uniwersalny (w innym społeczeństwie ktoś inny spełniałby takie funkcję/ np. chrześcijanie)
- odrębność religijna, kultura, egzotyka (np. ubiór),
- ludzie myślą wtedy: są groźniejsi, ale głupi – tak Żydzi myślą o gojach (często na obcego patrzymy z bojaźnią)
Goj (z hebr. גוי goj = 'naród') - określenie pojawiające się wielokrotnie w Torze, tłumaczone najczęściej jako "narody" czyli zwykle nie-Żydów, kogoś spoza narodu Izraela. Określenie to, w zależności od kontekstu, może mieć wydźwięk pejoratywny, wyrażający lekceważenie wobec innowierców lub innych narodów[1].
W języku angielskim określenie goj używane bywa przez Żydów jako pogardliwe wobec innych od żydowskiej grup etnicznych, narodowościowych i religijnych. Każdy goj ma prawo do konwersji na judaizm, niezależnie od pochodzenia i rasy; po niej przestaje być gojem i staje się pełnoprawnym Żydem.
- wzajemny dystans, nieufność ,
Były to duże masy ludzi, w momencie załamania się państwa polskiego- zagłady Żydów- społeczeństwo zaczęło się zastanawiać, jak należy się zachować wobec tej zagłady? Czy to nas powinno obchodzić? Po obu stronach zbiorowości były 2 grupy ludzi. Jedni mówili, ze byli to nasi bliscy, inni sami prześladowali dla rozrywki.
W myśleniu stereotypowym posługujemy się kliszami wyobrażeniowymi (mają charakter aprioryczny- każdy musi taki być).
Żydzi wzorowo zachowują się względem swojej wspólnoty. Chciwość, bezwzględność, tchórze słabi fizycznie i dlatego nie wolno budzić do nich sympatii. Czy oni są Polskimi patriotami, walczyli o Polskę? – panuje przekonanie, ze raczej tak nie jest.
W ramach I Rzeczpospolitej (Żyd):
- współobywatel (przynajmniej częściowo jest akceptowany),
Po upadku II Rzeczpospolitej (Żyd):
- konkurencja
Żyd- człowiek wyznania mojżeszowego
Żyd- przybiera negatywne cechy,
- nowoczesna tożsamość narodowa
XIX-XX w.
-człowiek mądry, ale chciwy
- czysty, bo często się myje, ale duchowo niezbyt czysty,
- ładny, ale wewnętrznie brzydki,
- spokojny, ale tchórzliwy,
- mądry, ale bardziej sprytny, bo potrafi oszukiwać
Język: jidysz (jak żargon, albo język żydowski), bariera komunikacyjna. Nieliczni decydują się na polonizację. Doskonale mówili po Niemiecku, Francusku.
Zbudowanie własnego stosunku do Żyda
XIX w. (ten) Żyd jest całkiem dobry, inny niż wszyscy, nadmiernie nas nie oszukuje (obok przekonania, że Żyd to sprzedawczyk, zdrajca, szpieg). Wiele pozytywnych cech dostrzegano w rodzinie żydowskiej.
Odrębność Żydów od chrześcijan:
- wiele rodzin żydowskich może być dla nas wzorem, ale Żydzi jako zbiorowość są szkodliwi,
-przejawiają skłonność do oszustw, manipulacji, niechęć do pracy- nieróbstwo.
Czy są przyjaciółmi polaków?
- te wątpliwości są przyczyną innych incydentów: znany pogrom dokonany na mieszkańcach żydowskich. List 1918 podejrzenie, że sympatyzują bardziej Ukrainie.
W 1918 roku, w chaosie związanym z tworzeniem państwa polskiego, grupy polskich kupców i studentów piętnowały Żydów jako rzekomych zwolenników Niemców, socjaldemokratów lub bolszewików. W wielu miejscach dochodziło do antyżydowskich rozruchów. Szczególnie w Galicji doszło do gwałtownych zajść chłopskich. Galicyjscy chłopi wystąpili przeciwko właścicielom ziemskim, żądając radykalnej reformy rolnej. Ponieważ majątkami ziemskimi najczęściej zarządzali Żydzi, tak więc to oni padli ofiarą pogromów.
Pomimo tych zajść antysemickich, wielu Żydów walczyło po stronie Polaków. W szeregach Legionów Polskich komendanta Józefa Piłsudzkiego (1867-1935) ponad 4% stanowili żołnierze żydowscy. Podczas walk zginęło co najmniej 80 Żydów, a 190 otrzymało Krzyż i Medal Niepodległości.
-kolejna klisza: „żydo – komuna”
Żydzi to komuna, komuna to Żydzi
Zajęcia Żydów: handel, kredyt, banki, prowadzenie karczmy, szynku (rozpijają naród/ rozpić i oszukać chłopa/ ogłupić). „Luftmenszen” ludzie żyjący powietrzem
Gdy są bogaci to źle, gdy są biedni tez źle bo to niepotrzebny balast.
Ludziom przeszkadzał ubiór, żargon (typowo z niemieckiego).
Żyd tradycyjny był ciemny, zacofany, nowy jest wykształcony – staje się naszym konkurentem (niebezpieczny, podstępny, zdradliwy)
Inteligenci:
Stefan Żeromski
Maria Dąbrowska – utrwalenie na papieże obecność Żydów w Polsce
Przeciwwaga stereotypów Żyda:
-„jak będziesz niegrzeczny, przyjdzie Żyd i Cię weźmie”- „Księga przysłów Polskich” w II połowie XIX w., w latach 70. XX w. „Nowa księga przysłów Polskich”prof. Julian Krzyżanowski
1930 tych przysłów, niemal wszystkie są negatywne
Co Żydzi mówili o Polakach? – nie wiadomo

Post został pochwalony 0 razy